Program „Czyste Powietrze” od początku swojego istnienia stanowi jedno z najważniejszych narzędzi wspierających walkę ze smogiem i poprawę efektywności energetycznej budynków jednorodzinnych w Polsce. Inicjatywa, kierowana głównie do właścicieli domów i lokali mieszkalnych, pozwala uzyskać dofinansowanie m.in. na wymianę nieefektywnych źródeł ciepła, termomodernizację oraz instalację odnawialnych źródeł energii. W styczniu 2024 roku program przeszedł jednak poważną reformę, która znacząco wpłynęła na jego strukturę, zasady działania i sposób weryfikacji beneficjentów. W niniejszym artykule omawiamy kluczowe zmiany, ich motywacje oraz konsekwencje dla osób zainteresowanych uzyskaniem dofinansowania.

Dlaczego wprowadzono reformę?

Jednym z głównych powodów nowelizacji programu była konieczność zwiększenia skuteczności walki z niską emisją oraz zapewnienie lepszej kontroli nad wydatkowaniem środków publicznych. Wcześniejsze mechanizmy przyznawania dotacji nie zawsze pozwalały precyzyjnie określić, czy inwestycje faktycznie przyczyniają się do redukcji emisji zanieczyszczeń. Dodatkowo istniały przypadki nadużyć oraz zgłoszeń osób, które nabywały nieruchomości wyłącznie po to, by ubiegać się o środki z programu.

Reforma ma na celu uporządkowanie systemu, zwiększenie jego transparentności, a także skierowanie pomocy tam, gdzie jest ona rzeczywiście potrzebna – do właścicieli długo zamieszkałych, często starszych i energochłonnych budynków, które mają największy wpływ na jakość powietrza w Polsce.

Nowe kryterium własności – 3 lata jako próg wiarygodności

Jedną z najbardziej dyskutowanych zmian w programie jest wprowadzenie warunku posiadania nieruchomości przez co najmniej trzy lata. Oznacza to, że osoby, które nabyły dom lub mieszkanie w ostatnim czasie, nie będą mogły ubiegać się o dotację do czasu spełnienia tego warunku. Z jednej strony ma to wyeliminować spekulacyjne zakupy nieruchomości dokonywane tylko w celu pozyskania dofinansowania, z drugiej – może być przeszkodą dla młodych rodzin lub osób, które dopiero niedawno stały się właścicielami domu i chciałyby szybko poprawić jego efektywność energetyczną.

Z punktu widzenia beneficjenta jest to zmiana, która wymaga strategicznego planowania – należy dokładnie sprawdzić datę nabycia nieruchomości i ocenić, kiedy realnie będzie możliwe złożenie wniosku. Dla osób, które nie spełniają jeszcze tego kryterium, pozostaje opcja korzystania z lokalnych programów wspierających wymianę źródeł ciepła lub realizacja prac termomodernizacyjnych na własny koszt do czasu spełnienia warunku programu „Czyste Powietrze”.

Więcej informacji o nowych zasadach i ich wdrożeniu można znaleźć na stronie: https://www.bolec.info/boleslawiec/informacje/kategoria/38054/program-czyste-powietrze-wznowiony-po-reformie

Wprowadzenie operatorów i zmiana modelu wsparcia

Reforma przewiduje również nowy model współpracy z beneficjentami poprzez tzw. operatorów – podmioty zewnętrzne, które mają wspierać proces aplikacji i realizacji inwestycji. O roli operatorów napiszemy szerzej w kolejnym artykule, jednak już teraz warto zaznaczyć, że to istotny krok w kierunku uproszczenia formalności i zwiększenia dostępności programu, szczególnie dla osób starszych lub z trudnościami administracyjnymi.

Zamiast samodzielnego kompletowania dokumentów, beneficjenci mogą skorzystać z pomocy operatora, który doradzi, sprawdzi poprawność wniosku i pomoże w koordynacji realizacji zadania. To rozwiązanie ma nie tylko poprawić jakość zgłoszeń, ale również przyspieszyć procedury i zwiększyć skuteczność wykorzystania środków.

Zmiany w katalogu inwestycji i progach dochodowych

Reforma programu wprowadza także korekty w zakresie dozwolonych inwestycji oraz kryteriów dochodowych. Wprowadzono nowe progi dotacji, które zależą od dochodów gospodarstwa domowego, co pozwala lepiej dopasować wsparcie do realnych potrzeb ekonomicznych beneficjentów. W praktyce oznacza to, że osoby z najniższymi dochodami mogą liczyć na wyższe kwoty wsparcia – nawet do 135 tys. zł przy kompleksowej termomodernizacji z instalacją OZE.

Rozszerzono również listę technologii i materiałów, które kwalifikują się do dofinansowania. Program nadal wspiera wymianę źródeł ciepła na ekologiczne, ale jednocześnie promuje kompleksowe podejście do energooszczędności – w tym ocieplanie ścian, stropów, wymianę okien i drzwi, a także systemy wentylacyjne z odzyskiem ciepła.

To podejście zmierza w stronę standardów europejskich, w których inwestycje punktowe (np. tylko wymiana kotła) są zastępowane kompleksową modernizacją całego budynku, co przekłada się na realne i trwałe efekty ekologiczne.

Konsekwencje dla wnioskodawców – szanse i zagrożenia

Zmiany w programie „Czyste Powietrze” niosą ze sobą zarówno korzyści, jak i wyzwania. Dla osób, które od lat mieszkają w jednym domu i planują modernizację, reforma otwiera nowe możliwości – większe wsparcie finansowe, pomoc operatorów, uproszczona procedura. Jednak dla tych, którzy niedawno kupili nieruchomość lub planują przeprowadzkę, nowe wymogi mogą oznaczać konieczność odłożenia inwestycji na później.

Z drugiej strony, długofalowo reforma może przyczynić się do znacznie skuteczniejszego wydatkowania środków, ograniczenia przypadków nadużyć oraz zwiększenia zaufania do programu. Transparentne zasady, lepsza kontrola jakości i realne efekty ekologiczne to cele, które są warte wysiłku organizacyjnego, zarówno po stronie państwa, jak i samych beneficjentów.

Podsumowanie – co oznacza reforma w praktyce?

Zreformowany program „Czyste Powietrze” to krok w stronę większej skuteczności i sprawiedliwości społecznej. Choć nowe zasady mogą wydawać się bardziej wymagające, to ich wprowadzenie ma na celu poprawę jakości inwestycji i lepsze wykorzystanie publicznych funduszy. Osoby zainteresowane skorzystaniem z programu powinny dokładnie zapoznać się z aktualnymi wytycznymi, przeanalizować swoją sytuację majątkową oraz – jeśli to możliwe – skorzystać z pomocy operatora lub lokalnego punktu konsultacyjnego.

Artykuł promocyjny.